• Lange waakfasen, in slaap vallen is moeilijk
• Meerdere keren wakker worden tijdens het slapen
• Slaap is ongemakkelijk en niet rustgevend
• Trage start in de ochtend
• De neiging om in de loop van de dag in slaap te vallen
• Het lichaam is overprikkeld en gespannen

Slaap kan negatief worden beïnvloed door externe (exogene) of interne (endogene) factoren.

Exogene slaapstoornissen

Farmacologisch opgewekte slaapstoornissen

Bepaalde medicijnen zoals bètablokkers, stimulerende middelen zoals alcohol en cafeïne, maar ook nicotine en ’s nachts te veel eten kunnen slaapstoornissen veroorzaken. Alcohol kan u helpen in slaap te vallen, maar het kan er ook toe leiden dat u in de tweede helft van de nacht vroeg wakker wordt en moeilijk weer in slaap kunt vallen. Het gedeelte van de REM-slaap wordt verstoord en amfetaminen nemen de behoefte aan slaap weg.

Mentale Factoren

De menselijke psyche is zeer complex. Problematische emotionele toestanden zoals stress, woede en angst kunnen even verantwoordelijk zijn voor slaapstoornissen als ernstige geestesziekten zoals depressie en burn-out. Daarom is het belangrijk de oorzaak van deze problemen te achterhalen om passende tegenmaatregelen te vinden.

Endogene slaapstoornissen

Melatonine tekort
Om melatonine te kunnen produceren heeft ons lichaam voldoende serotonine nodig. Onze moderne manier van leven, die wordt gekenmerkt door dagelijkse stress, ongezonde voeding, zintuiglijke overbelasting en gebrek aan lichaamsbeweging, kan verantwoordelijk zijn voor een tekort aan serotonine, samen met lichamelijke aandoeningen. Maar ook leeftijd speelt een belangrijke rol. Hoe ouder we worden, hoe minder melatonine er in de pijnappelklier wordt aangemaakt omdat deze steeds meer verkalkt. Een andere oorzaak is licht, met name licht tijdens de nachtfase, dat de endogene melatonineproductie belemmert. Als het lichaam, om welke reden dan ook, niet voldoende melatonine produceert, dan zullen slaapstoornissen zich manifesteren. In dat geval is een supplementatie van het slaapbevorderende hormoon zinvol.

Vertraagde Slaap On-Set Syndroom
Een vertraagd inslaapsyndroom wordt gekenmerkt door problemen met inslapen. Dit komt over het algemeen voor bij jongeren en jongvolwassenen die onder het chronotype “nachtuil” vallen. Deze mensen maken van de nacht een dag, blijven wakker tot in de kleine uurtjes van de ochtend, en slapen dan tot in de middag. De getroffenen melden chronische slapeloosheid. Het uitgestelde inslaapsyndroom van nachtbrakers kan het best ’s morgens met behulp van lichttherapie worden behandeld. Het is aan te bevelen de lichttherapie ’s morgens vroeg uit te voeren om het slaap-waakritme te vervroegen. Een soortgelijk effect kan worden bereikt door melatonine in te nemen in de vroege avond.

Slaap-waak-stoornissen bij blinden (Non-24 syndroom)
Het “non-24 syndroom”, of kortweg “non-24” of “free running syndroom” werd voor het eerst beschreven in 1948 door Dr. Remler uit Duitsland. Hij beschreef in zijn wetenschappelijke publicatie dat sommige blinde mensen hun circadiane ritme voor temperatuur, hartfrequentie, bloeddruk en uitscheiding hadden omgekeerd.

Non-24 is een ernstige, ernstige en chronische verstoring van het dag-nachtritme die vooral voorkomt bij blinden. Mensen met het non-24 syndroom zijn niet in staat hun innerlijke klokken in te stellen of te synchroniseren volgens het 24-uurs ritme van een dag. Deze mensen leven in een eigen ritme dat tussen 24 en 25 uur duurt. Dit leidt ertoe dat zij elke dag 30 minuten later in slaap vallen of opstaan. Alle andere ritmes van het lichaam, zoals de lichaamstemperatuur, de hormoonverdeling of het hoogtepunt in de activiteit verschuiven ook mee.

Het doel van een chronobiologisch correcte therapie is om de innerlijke klok van een persoon te synchroniseren met het 24-uurs ritme van een dag. Dit kan een ochtendlichttherapie omvatten, maar ook het gebruik van stoffen die overdag de vermoeidheid onderdrukken. Nachtelijke toediening van melatonine of soortgelijke stoffen dient niet alleen om de nachtrust te bevorderen, maar ook als timer om de inwendige klok in te stellen.

Obstructief Slaap Apneu Syndroom
Dit syndroom is vrij bekend geworden sinds het in 1972 voor het eerst werd gedefinieerd door Christian Guilleminault. De term “apneu” komt van het Griekse “apnoe”, dat niet-ademhaling betekent. Dit syndroom wordt gekenmerkt door korte perioden van ademstilstand gedurende de hele nacht die zich herhalen. De bovenste luchtwegen van de getroffen personen zijn tijdens de slaap samengetrokken, wat vaak tot snurken leidt. Ademhalen is niet mogelijk, of alleen met grote inspanning. Kenmerken van een obstructief slaapapneusyndroom zijn ten minste vijf apneus of hypopneus per uur die elk ten minste 10 seconden duren. Veel latere ziekten worden in verband gebracht met dit syndroom, zoals hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, angststoornissen, diabetes en depressie. De getroffenen zijn voornamelijk mannen tussen 30 en 60 jaar, maar ook vrouwen worden getroffen. Het obstructieve slaapapneusyndroom wordt vaak vrij laat ontdekt en komt vaak voor. Mogelijke behandelingsopties zijn chirurgisch ingrijpen, intraorale protrusiespalken of CPAP-therapie.

Rusteloze Benen Syndroom
Dit is een zeer veel voorkomende neurologische aandoening. Dit syndroom wordt gekenmerkt door een stoornis in het centrale zenuwstelsel. Op de voorgrond van dit probleem staan stoornissen in het gevoel van pijn in de benen, die bij de meeste getroffenen aanwezig is bij het slapengaan. De pijn wordt van persoon tot persoon verschillend ervaren (d.w.z. tintelend, stekend, trekkend of scheurend). Alleen beweging brengt verlichting van de pijn. Vrouwen worden twee keer zo vaak getroffen als mannen en het syndroom komt vooral voor bij zwangere vrouwen in de laatste weken voor de bevalling. De oorzaak is nog niet volledig verklaarbaar, maar een genetische predispositie wordt verondersteld. De therapie maakt gebruik van dopamineachtige stoffen, d.w.z. L-Dopa, of zogenaamde dopamine-agonisten. Of een stoornis in de melatonine-afgifte ook mede de oorzaak is, wordt nog intensief onderzocht.

Hypersomnia – Narcolepsie
Een bijzondere vorm van slaapstoornissen is de behoefte aan meer dan zeven uur slaap. Door factoren die nog niet volledig zijn verklaard, moeten getroffen mensen meer dan zeven uur slapen om zich uitgerust en verjongd te voelen. In het geval van narcolepsie worden patiënten plotseling overvallen door een intense behoefte aan slaap die zo sterk is dat zij onmiddellijk in slaap vallen. De oorzaken van deze slaapstoornissen zijn tot op heden nog niet volledig onderzocht, maar genetische factoren en veranderingen in bepaalde boodschapperstoffen zijn gedocumenteerd. Een oorzakelijke therapie is nog niet beschikbaar.

Om slaapstoornissen te voorkomen of de huidige problemen onder controle te houden, moet u proberen een goede slaaphygiëne te handhaven.

Deze bevat de volgende maatregelen:

• Beperk de hoeveelheid geestelijke en lichamelijke inspanning ’s avonds.
• Eet geen grote maaltijd minder dan twee uur voor het slapengaan, maar kies voor licht voedsel en kleine porties.
• Maak er een gewoonte van om een strikte bedtijd en wektijd aan te houden.
• Cafeïne, nicotine en alcohol bevorderen slaapstoornissen.
  Vermijd alcohol volledig of beperk het tot een minimum en de andere stimulerende middelen mogen nooit na de middag worden genuttigd.
• Lichaamsbeweging is belangrijk voor het lichaam, maar probeer extreme inspanning te vermijden tot drie uur voor het slapengaan.
• Voor het slapengaan moet het gebruik van allerlei soorten elektronica – inclusief TV – worden vermeden, omdat het blauwe licht dat daarvan uitgaat de melatonine-verdeling kan verstoren.
• Zorg ervoor dat uw slaapkamer rustig en donker is en de juiste temperatuur heeft (60-65 graden Fahrenheit is ideaal).
• Het bed mag alleen worden gebruikt voor slapen en seksuele activiteit.
• Om te kalmeren kunt u kruidenthee of warme melk met honing gebruiken, omdat deze de slaap bevorderen.
• Als u moeite heeft om te ontspannen, kunnen bepaalde ontspanningstechnieken u helpen om rust te vinden.
• Houd een regelmatig slaapritme aan, ook in het weekend, om uw circadiane ritme niet in de war te sturen.

Bij verstoringen van het circadiane ritme, zoals jetlag, ploegendienst of vertraagd inslaapsyndroom, wordt wel voldoende melatonine aangemaakt, maar op het verkeerde moment. Door melatonine op de juiste tijdstippen te gebruiken, kan uw natuurlijke circadiane ritme worden ingesteld op het nachtritme dat u nodig hebt. Dit type therapie wordt ook chronotherapie genoemd, omdat het melatonine niet vervangt, maar de endogene distributie ervan regelt.

Als een licht of ernstig melatoninetekort de oorzaak is van slaapstoornissen, dan moet melatonine worden vervangen, d.w.z. met behulp van een hormoonvervangingstherapie. Er wordt een chronobiologisch geoptimaliseerde galenische formule gebruikt die melatonine gedurende zes uur vrijgeeft.

Lichttherapie is een ongecompliceerde en doeltreffende methode voor de behandeling van slaapstoornissen zonder bijwerkingen. Er wordt gebruik gemaakt van lichtintensiteiten van 2.500 tot 10.000 lux. Als een natuurlijke timer beïnvloeden hoge lichtintensiteiten het hormonale evenwicht van het lichaam en daarmee het circadiane ritme. Het doel is dit ritme te vervroegen of terug te dringen. In het geval van vroeg naar bed gaan en vroeg opstaan, wordt het circadiane ritme teruggedrongen. Bij laat naar bed gaan en laat opstaan, wordt het naar voren geschoven. Deze methode laat al binnen een week verbetering zien in de slaapkwaliteit en het algehele welbevinden. Deze therapie werkt echter alleen bij mensen die nog voldoende melatonine aanmaken.

Bepaalde methoden die bijdragen tot ontspanning kunnen u helpen efficiënter te slapen.

• Biofeedback: Dit proces helpt om schijnbaar autonome lichamelijke functies te sturen. Patiënten moeten leren hoe zij de kracht van het denken kunnen gebruiken om rust te vinden wanneer zij slaapstoornissen ondervinden. De biofeedback-methode stelt de getroffenen in staat mentaal een toestand van ontspanning te bereiken die zij nodig hebben om in slaap te vallen. De training gebeurt met behulp van elektromyografie die helpt om spieren op te sporen en los te maken voor een ontspannen toestand. Deze methode is geschikt voor iedereen en is gemakkelijk aan te leren. Ongeveer acht tot 20 uur zijn nodig om slaapstoornissen te genezen.
• Autogene Training: Dit is een complexe ontspanningsmethode die zich voornamelijk bezighoudt met zelfsuggestie. Bij deze methode concentreert men zich op de ontspannen toestand van afzonderlijke lichaamsdelen en probeert men deze met behulp van zelfsuggestie te beïnvloeden (b.v. mijn rechterbeen is vederlicht). Dit roept lichamelijke veranderingen op.
• Meditatie: Deze techniek richt zich op intensieve concentratie op afzonderlijke objecten (bijv. specifieke foto’s, één punt in de kamer, enz.). Het doel is een toestand van “denken aan niets” te bereiken, die in korte tijd evenveel ontspanning en energie kan geven als een uur slaap. Talrijke wetenschappelijke studies ondersteunen de doeltreffendheid van deze methode, aangezien meditatie de lichaamsfuncties tot rust brengt.
• Progressieve spierontspanning volgens Jacobson: Deze methode is de meest gebruikte ontspanningstechniek die momenteel wordt gebruikt. Dit proces wordt verondersteld u in staat te stellen gespannen spieren succesvol te ontspannen door middel van spanning. Afzonderlijke spiergroepen worden in kleine eenheden gedurende enkele seconden aangespannen en vervolgens ontspannen. De spanning moet tussen 5 en 10 seconden duren, en de ontspanning tussen 30 en 45 seconden. Het doel is om een diepere staat van ontspanning in alle spieren te bereiken.

Er zijn twee benaderingen om het endogene ritme van blinden te synchroniseren met het normale dag-nachtritme. Enerzijds kan melatonine ’s avonds als tijdshormoon worden gebruikt. De inname van melatonine geeft het lichaam het signaal dat het nacht is. Momenteel zijn er ook andere stoffen beschikbaar die vergelijkbaar zijn met melatonine, namelijk tasimelteon (Hetlioz^®), dat ook ’s avonds moet worden ingenomen en gebruik maakt van de melatoninereceptoren in de hersenen om de inwendige klok aan te passen aan het normale dag-nachtritme.

Anderzijds zijn er ook allerlei geneesmiddelen die de vermoeidheid overdag onderdrukken. Een voorbeeld van deze stoffen is armodafinil (Nuvigil^®). Het verhoogt de waakzaamheid bij patiënten die lijden aan overmatige slaperigheid. Dit geneesmiddel werkt door specifieke neurotransmitterreceptoren aan te spreken en door het sympathische zenuwstelsel te stimuleren.

Naast het natuurlijke hormoon melatonine (dat het slaap-waakritme beïnvloedt, helpt bij problemen met inslapen en in slaap blijven, jetlag en symptomen vermindert en de slaapkwaliteit verhoogt) bestaan er nog een aantal andere plantaardige stoffen die een positieve invloed op de slaap hebben en chronobiologisch zo zijn ontworpen dat zij optimaal met alle natuurlijke en biologische stoffen kunnen worden gecombineerd.